Trauma begrijpen en het verband ervan met alcoholmisbruik

Leven met een trauma kan overweldigend zijn, waardoor je in een constante staat van angst en stress verkeert. Het kan zijn dat u moeite heeft met slapen en het moeilijk vindt om te ontspannen. Hoewel alcohol tijdelijke verlichting kan bieden, duurt het nooit; je keert altijd terug naar die gespannen, hyperwaakzame toestand. Dit bericht onderzoekt waarom overlevenden van trauma vaak alcohol gebruiken, onderzoekt gezondere coping-strategieën en bespreekt wegen naar genezing.

Wat is trauma?

Trauma is een blijvende emotionele reactie op een zeer verontrustende gebeurtenis. Het kan in verschillende omgevingen voorkomen – thuis, op school of in de gemeenschap – en valt doorgaans in twee categorieën:

Type 1-trauma (acuut trauma)

Het gaat hier om onverwachte, eenmalige trauma’s zoals:

• Ernstige ziekte of letsel
• Gewelddadig of seksueel misbruik
• Traumatisch verlies of verdriet
• Overval of diefstal
• Slachtoffer zijn van of getuige zijn van geweld
• Getuige zijn van een terroristische aanslag of natuurramp
• Verkeersongevallen
• Militaire gevechtsincidenten
• Ziekenhuisopname of medisch trauma

Type 2-trauma (complex trauma)

Het gaat hierbij om herhaalde of langdurige traumatische ervaringen, vaak tijdens de kindertijd of vroege ontwikkeling, waaronder:

• Misbruik van broers en zussen
• Emotionele mishandeling in de kindertijd
• Huiselijk geweld of misbruik
• Emotionele verwaarlozing en hechtingstrauma
• Verlating of fysieke verwaarlozing
• Verbale mishandeling
• Pesten thuis, op school of op het werk
• Seksueel misbruik
• Te strenge opvoeding

Trauma wordt soms gecategoriseerd als ‘Grote T’ (bijvoorbeeld vechten, mishandeling) of ‘kleine T’ (bijvoorbeeld emotionele mishandeling, pesten). Herhaalde ‘kleine T’-trauma’s kunnen net zo schadelijk zijn als ‘Grote T’-gebeurtenissen.

Tekenen en symptomen van trauma

Trauma treft iedereen op een andere manier, maar heeft vaak blijvende gevolgen voor het mentale, fysieke, emotionele en sociale welzijn. Veel voorkomende symptomen zijn onder meer:

• Opdringerige gedachten, flashbacks of nachtmerries
• Het vermijden van mensen, plaatsen of objecten die verband houden met het trauma
• Hyperwaakzaamheid of voortdurend bewustzijn van potentieel gevaar
• Gemakkelijk geschrokken zijn
• Reageren op triggers (bewust of onbewust)
• Negatieve zelfperceptie (bijvoorbeeld een ‘slecht gevoel’, overmatige schuldgevoelens of schaamte)
• Moeite met het beheersen van emoties of zich overweldigd voelen

Lichamelijke symptomen zoals chronische pijn, slaapproblemen, pijn op de borst of hoofdpijn kunnen ook optreden. Hoewel niet iedereen langetermijneffecten ervaart, ervaart ongeveer 20% van de overlevenden van een trauma een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Het verband tussen trauma en alcoholmisbruik

Uit onderzoek blijkt dat trauma – of het nu wel of niet tot PTSS leidt – het risico op alcoholmisbruik vergroot. Tot 75% van de overlevenden van misbruik of geweld meldt drankproblemen, en ongeveer een derde van degenen die ongelukken, ziekte of rampen overleven, kampt met alcohol.

Vrouwen met PTSS hebben 2,5 keer meer kans om alcohol te misbruiken dan vrouwen zonder alcohol, terwijl mannen met PTSS twee keer zoveel kans hebben. Onder adolescenten die in behandeling zijn voor middelenmisbruik heeft meer dan 70% een traumageschiedenis, en 60-80% van de Vietnamveteranen die een PTSS-behandeling zoeken, heeft problemen met alcoholgebruik, vaak drankmisbruik als reactie op traumatische herinneringen.

Waarom trauma-overlevenden zich tot alcohol wenden

Trauma verandert de structuur en functie van de hersenen, vooral op drie gebieden:

• Amygdala: bestuurt de vecht-of-vluchtreactie; wordt na een trauma overactief en overgevoelig.
• Hippocampus: betrokken bij leren en geheugen; is meestal kleiner en minder actief, waardoor het moeilijk is gevaren uit het verleden van de huidige te onderscheiden.
• Prefrontale cortex: verantwoordelijk voor rationele besluitvorming; wordt kleiner en minder actief, waardoor het vermogen om de amygdala te kalmeren wordt aangetast.

Deze veranderingen leiden tot symptomen zoals paniek, flashbacks en hyperwaakzaamheid. Alcohol verhoogt tijdelijk het dopaminegehalte, wat verlichting op de korte termijn biedt, maar het pakt de oorzaak niet aan.

Het probleem met het gebruik van alcohol om ermee om te gaan

Hoewel alcohol tijdelijk verlichting kan bieden, verergert het na verloop van tijd de traumasymptomen. Het kan woede, prikkelbaarheid, depressie, angst en slapeloosheid vergroten, waardoor een schadelijke cyclus ontstaat. Het gebruik van alcohol om te slapen verstoort bijvoorbeeld de slaapkwaliteit, wat leidt tot een slechter humeur en meer angst, waardoor er nog meer wordt gedronken.

Tot de helft van de volwassenen met zowel PTSS als alcoholmisbruik heeft ook te maken met bijkomende problemen zoals paniekaanvallen, stemmingsstoornissen, aandachtsproblemen, chronische ziekten of aanhoudende pijn. Alcohol maskeert de symptomen, maar verergert ze op de lange termijn.

Genezing van trauma

Herstel is uitdagend maar haalbaar, vaak door middel van traumagerichte psychotherapie. Effectieve benaderingen zijn onder meer:

• Cognitieve gedragstherapie (CBT): helpt traumatische ervaringen te overwinnen en ongezonde gedachten en emoties uit te dagen.
• Cognitieve verwerkingstherapie: een vorm van cognitieve gedragstherapie die negatieve overtuigingen en emoties gerelateerd aan trauma herstructureert.
• Langdurige blootstellingstherapie: Stelt individuen geleidelijk bloot aan trauma in een veilige omgeving, waarbij copingvaardigheden voor triggers worden aangeleerd.
• Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR): Maakt gebruik van geleide oogbewegingen of andere stimuli om de stress die gepaard gaat met traumatische herinneringen te verminderen.

Medicijnen zoals SSRI's (bijv. Zoloft, Paxil, Prozac) kunnen ook worden voorgeschreven om symptomen zoals verdriet, angst, woede en slaapproblemen te beheersen.

Omgaan met trauma

Naast professionele behandeling kunnen zelfzorgpraktijken het mentale en fysieke welzijn ondersteunen:

• Mindfulness: Zelfs vijf minuten per dag kan angst, depressie en emotionele reactiviteit verminderen en tegelijkertijd de amygdala kalmeren.
• Fysieke activiteit: Een wandeling van 10 minuten of een andere plezierige oefening kan de stemming verbeteren en stress verminderen.
• Een dagboek bijhouden: Schrijven over gedachten en gevoelens kan flashbacks, opdringerige gedachten en lichaamsspanning verminderen, terwijl de mentale focus wordt verbeterd.

De onderste regel

Trauma neemt vele vormen aan en heeft een diepgaande invloed op het welzijn. Hoewel alcohol misschien een snelle oplossing lijkt, verdiept het de strijd alleen maar in de loop van de tijd. Echte genezing vereist professionele ondersteuning door middel van therapie en/of medicatie. Als je alcohol hebt gebruikt om met trauma om te gaan, overweeg dan om Quietmate te proberen, een door neurowetenschappen ondersteunde app die veel mensen heeft geholpen het alcoholgebruik te verminderen en een gezonder en gelukkiger leven op te bouwen.