Zrozumienie dysonansu poznawczego: kiedy Twoje działania i przekonania nie są zgodne

Dbasz o swoje zdrowie i wierzysz, że należy o siebie dbać. Jednocześnie uważasz, że alkohol jest szkodliwy. Kiedy więc pijesz, czujesz się winny i niekomfortowy. Aby złagodzić to napięcie, wmawiasz sobie, że pijesz tylko dlatego, że jesteś zestresowany – dając sobie przepustkę „tylko ten jeden raz”. Czy to brzmi znajomo?

W tym artykule zbadamy, czym jest dysonans poznawczy, jak do niego dochodzi, dlaczego może być zarówno szkodliwy, jak i pomocny, a także udzielimy odpowiedzi na pytania takie jak „Co to jest dysonans?” oraz „Co to jest dysonans poznawczy?” Podzielimy się także praktycznymi wskazówkami, jak zmniejszyć dysonans poznawczy, gdy go doświadczysz. Zacznijmy!

Czym jest dysonans poznawczy?

Dysonans poznawczy nie jest chorobą – to doświadczenie psychologiczne, które może przytrafić się każdemu. Dzieje się tak, gdy jednocześnie masz dwie powiązane, ale sprzeczne myśli, przekonania lub postawy. Na przykład możesz cenić zwierzęta, ale lubisz też jeść mięso.

Psycholog Leon Festinger wprowadził tę koncepcję w 1957 roku, aby opisać dyskomfort, jaki odczuwamy, gdy nasze myśli się zderzają. W naturalny sposób szukamy spójności w naszych postawach i spostrzeżeniach, więc gdy pojawia się niespójność, może to prowadzić do niepokoju.

Możesz doświadczyć dysonansu poznawczego, gdy poznasz nowe informacje, które są sprzeczne z długo utrzymywanymi przekonaniami lub gdy postępujesz w sposób sprzeczny z Twoimi wartościami. Na przykład, jeśli próbujesz zaoszczędzić pieniądze, ale nadal wydajesz je lekkomyślnie, nieoczekiwany wydatek może wywołać poczucie winy lub żal.

Ponieważ lubimy postrzegać siebie jako osoby logiczne i konsekwentne, dysonans poznawczy może być niepokojący, ponieważ podważa nasz obraz siebie i przekonania.

Oznaki dysonansu poznawczego

Większość ludzi w pewnym momencie doświadcza dysonansu poznawczego – jest to część bycia człowiekiem. To wewnętrzne odczucie, a nie coś, co inni mogą zaobserwować. Tylko Ty możesz stwierdzić, czy nie żyjesz zgodnie ze swoimi wartościami. Oto kilka typowych znaków:

• Uczucie niepokoju przed podjęciem decyzji lub podjęciem działania
• Doświadczanie poczucia winy, wstydu lub żalu z powodu przeszłych wyborów
• Przyjmowanie postawy defensywnej w stosunku do swoich decyzji
• Czujesz się zawstydzony i ukrywasz swoje działania przed innymi
• Usprawiedliwianie lub racjonalizacja swojego zachowania
• Unikanie pewnych tematów lub rozmów
• Bagatelizowanie ryzyka lub konsekwencji swoich działań

Co powoduje dysonans poznawczy?

Chociaż dysonans poznawczy może doświadczyć każdego, pewne sytuacje mogą go wywołać:

• Wymuszone przestrzeganie przepisów: robienie czegoś, z czym się nie zgadzasz ze względu na naciski zewnętrzne, takie jak praca, prawo lub wpływ rówieśników.
• Podejmowanie decyzji: Wybieranie pomiędzy nieatrakcyjnymi opcjami może powodować dyskomfort, co prowadzi do późniejszego uzasadnienia swojego wyboru.
• Nowe informacje: nauczenie się czegoś, co podważy Twoje dotychczasowe przekonania – na przykład odkrycie, że nie wszystkie tłuszcze są niezdrowe po latach ich unikania.
• Wysiłek: włożenie dużego wysiłku w zadanie, które nie kończy się dobrze, może spowodować dysonans, przez co przeceniasz wynik, aby uzasadnić pracę.

Skutki dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy może powodować cierpienie emocjonalne, w tym niepokój, zawstydzenie, smutek, wstyd lub stres. Może to również mieć wpływ na Twoją samoocenę i samopoczucie psychiczne, jeśli nie żyjesz w zgodzie ze swoimi wartościami.

Oprócz emocji dysonans poznawczy skłania Cię do zmniejszenia dyskomfortu poprzez działania takie jak:

• Unikanie: Ignorowanie lub odwracanie uwagi od dysonansu.
• Delegitymizacja: dyskredytacja źródła sprzecznych informacji.
• Uzasadnienie: szukanie wymówek lub szukanie potwierdzenia dla swoich istniejących przekonań (błąd potwierdzenia).

Te mechanizmy radzenia sobie mogą utrwalić niezdrowe zachowania. Na przykład, jeśli pijesz alkohol, mimo że cenisz zdrowie, możesz przekonać samego siebie, że ryzyko dla zdrowia jest przesadzone lub że cenisz picie bardziej niż dobre samopoczucie.

Pozytywna strona dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy nie zawsze jest negatywny. Uświadomienie sobie, że Twoje działania i przekonania są źle dopasowane, może motywować do pozytywnych zmian. Dysonans możesz rozwiązać, dostosowując swoje zachowanie lub aktualizując swoje przekonania.

W jednym z badań uczestnicy, którzy opowiadali o zachowaniu, którego nie praktykowali, czuli się jak hipokryci, ale stali się bardziej zmotywowani do przyjęcia takiego zachowania. To pokazuje, że dysonans poznawczy może sprzyjać rozwojowi osobistemu i dostosowaniu się do wyznawanych wartości.

Na przykład powtarzający się dyskomfort związany z piciem może skłonić Cię do szukania wsparcia i ograniczenia spożycia alkoholu, co przyniesie ulgę w realizacji celów zdrowotnych.

Wskazówki dotyczące rozwiązywania dysonansu poznawczego

Rozwiązanie dysonansu poznawczego jest kluczem do dobrego samopoczucia. Oto skuteczne sposoby na przywrócenie wyrównania:

• Zmień swoje działania: dostosuj zachowania do swoich przekonań. Jeśli kochasz zwierzęta, ale jesz mięso, rozważ ograniczenie spożycia mięsa lub wybranie etycznych alternatyw.
• Zmień swoje myśli: ponownie oceń znaczenie pewnych przekonań. Jeśli dieta powoduje stres, zamiast zewnętrznej akceptacji, skoncentruj się na korzyściach zdrowotnych, takich jak energia i odporność.
• Zmień swoje postrzeganie: Ucisz swoje działania współczuciem dla siebie. Jeśli nie stać Cię na żywność organiczną, przyznaj, że robisz wszystko, co w Twojej mocy.

Kiedy zauważysz dysonans, zadaj sobie pytanie:

• Które przekonania lub wartości są ze sobą sprzeczne?
• Czy muszę zmienić swoje zachowanie lub sposób myślenia?
• Jak intensywny jest ten dyskomfort? Czy wiąże się to ze wstydem lub poczuciem winy?

Przyznanie się do dysonansu może zmniejszyć jego siłę, nawet jeśli naszym instynktem jest unikanie dyskomfortu.

Czy możesz uzyskać pomoc w przypadku dysonansu poznawczego?

Dysonans poznawczy nie jest zaburzeniem zdrowia psychicznego, więc nie wymaga leczenia. Jeśli jednak prowadzi to do znacznego cierpienia, uzależnienia lub wpływa na Twoją pracę, relacje lub poczucie własnej wartości, korzystne może być zwrócenie się o wsparcie do lekarza, doradcy lub specjalisty ds. zdrowia psychicznego.

Kluczowe dania na wynos

Dysonans poznawczy to stres, który odczuwamy, gdy nasze myśli i działania są ze sobą sprzeczne. Chociaż może to prowadzić do usprawiedliwienia lub unikania, może również zainspirować do pozytywnych zmian zgodnych z naszymi wartościami.

Jeśli używasz alkoholu, aby poradzić sobie z dysonansem poznawczym, rozważ wypróbowanie Quitmate. Jest to narzędzie wspierane przez neuronaukę, które pomogło wielu osobom ograniczyć picie i poprawić swoje zdrowie emocjonalne.