Codependency begrijpen: de wetenschap achter ongezonde relaties

Stel je dit eens voor: het is een luie zondagmiddag. Je ligt ontspannen op je favoriete zitzak, verdiept in een sciencefictionthriller, wanneer je telefoon zoemt. Het is je vriend Alex – alweer. Je weet dat dit een nieuwe emotionele crisis betekent, en je plannen staan ​​op het punt te worden opgeschort. Dit is geen zeldzame gebeurtenis; het is een bekend patroon waardoor je je uitgeput voelt.

Deze vermoeiende interacties hebben een wetenschappelijke basis. Mensen zijn van nature sociaal, maar deze drang om te verbinden kan soms leiden tot een ongezonde dynamiek. Codependency is zo’n patroon: een gedragsstoornis die geworteld is in onevenwichtige relaties.

Wat is codependency?

Codependency treedt op wanneer een persoon te afhankelijk wordt van anderen om aan zijn emotionele of psychologische behoeften te voldoen. Psychologen geloven dat deze gewoonten vaak voortkomen uit ervaringen uit de kindertijd. Een kind dat leert voortdurend de emoties van anderen in de gaten te houden, kan bijvoorbeeld uitgroeien tot een volwassene die zich verantwoordelijk voelt voor het oplossen van ieders problemen.

De hersenwetenschap van codependency

Neurologisch gezien heeft codependency betrekking op het beloningssysteem van de hersenen. Wanneer we anderen helpen en in ruil daarvoor zorg ontvangen, komt er in het Ventrale Tegmentale Gebied dopamine vrij, een feel-good hormoon. Dit bevordert de binding in gezonde relaties.

Bij wederzijdse afhankelijkheid wordt dit proces echter dwangmatig. De amygdala (het angstcentrum van de hersenen) en de cortex cingularis anterior (die conflicten afhandelt) werken in overdrive. De amygdala veroorzaakt buitensporige angst voor afwijzing, terwijl de ACC er op aandringt conflicten koste wat het kost te vermijden. Deze combinatie voedt zelfopofferend gedrag.

Is zorg altijd goed?

Empathie is gezond, maar wederzijdse afhankelijkheid gaat tot het uiterste. Het is als empathie met steroïden: je geeft prioriteit aan de behoeften van anderen terwijl je die van jezelf negeert, wat leidt tot stress en burn-out. Schuldgevoel speelt ook een rol: de ‘gever’ voelt zich schuldig als hij niet helpt, en de ‘nemer’ kan zich overweldigd voelen door zijn behoefte aan aandacht. Deze dynamiek tast persoonlijke grenzen aan en creëert chronische stress.

Codependente persoonlijkheidstypen

Codependency is niet one-size-fits-all. Het komt in verschillende vormen voor en mensen kunnen eigenschappen van meerdere typen vertonen. Hier zijn veelvoorkomende codependente archetypen:

• De Redder: Voelt zich gedwongen anderen te redden, waarbij hij vaak zijn eigen behoeften verwaarloost. Voorbeeld: Jim Halpert van The Office.
• De martelaar: offert persoonlijk geluk op voor anderen en voelt zich niet gewaardeerd. Voorbeeld: Marge Simpson uit The Simpsons.
• De Enabler: Voorkomt dat anderen met de gevolgen worden geconfronteerd door hun problemen op te lossen. Voorbeeld: Skyler White uit Breaking Bad.
• De controller: probeert anderen onder controle te houden uit angst of uit behoefte aan veiligheid. Voorbeeld: Cersei Lannister uit Game of Thrones.
• Het slachtoffer: voelt zich vervolgd en is voor voortdurende steun afhankelijk van anderen. Voorbeeld: George Costanza uit Seinfeld.
• De ontkenner: Vermijdt de confrontatie met hun eigen gevoelens en problemen. Voorbeeld: Don Draper van Mad Men.
• De People-Pleaser: zoekt naar bevestiging en vermijdt koste wat het kost conflicten. Voorbeeld: Ted Mosby uit Hoe ik je moeder ontmoette.
• De obsessieve: maakt zich voortdurend zorgen over relaties en zoekt geruststelling. Voorbeeld: Helga Pataki van Hey Arnold!
• The Clinger: Raakt overdreven gehecht vanwege de angst om in de steek gelaten te worden. Voorbeeld: Rose van Two and a Half Men.

Gemeenschappelijke codependente gewoonten

Het herkennen van dit gedrag is de sleutel tot het aanpakken van codependency:

• Voortdurend op zoek naar bevestiging
• Passief-agressieve communicatie gebruiken
• Uit angst voor verlatenheid
• Overdreven zorg
• Moeilijk grenzen stellen
• Obsessief bezig zijn met de problemen van anderen
• Het negeren van persoonlijke behoeften
• Eigenwaarde baseren op de mening van anderen
• Sterk reageren op de emoties van anderen
• Gedrag controleren
• Eerlijke communicatie vermijden

Als er alcohol in het spel is

Alcohol kan de wederzijdse afhankelijkheid compliceren. Een codependent persoon kan het alcoholmisbruik van een partner mogelijk maken door excuses te verzinnen of zijn/haar verantwoordelijkheden over te nemen. Deze dynamiek kan voortkomen uit de behoefte om zich nodig te voelen of uit aangeleerde patronen in de kindertijd. Voor de persoon die alcohol misbruikt, kan een codependente relatie hun vermogen om hun probleem te herkennen en aan te pakken, vertroebelen.

Stappen om los te komen

Het overwinnen van wederzijdse afhankelijkheid is een geleidelijk proces. Hier zijn door de wetenschap ondersteunde strategieën:

• Zelfbewustzijn: Erken het probleem en reflecteer op uw gedrag.
• Educatie: Leer van boeken, podcasts, TED-talks of professionals.
• Grenzen: oefen met nee zeggen en respecteer de grenzen van anderen.
• Zelfzorg: Plan regelmatig ‘ik-tijd’ om op te laden.
• Positieve affirmaties: gebruik zelfpraat om eigenwaarde op te bouwen.
• Ondersteuningssysteem: Omring jezelf met begripvolle mensen.
• Professionele hulp: Therapeuten kunnen begeleiding en ondersteuning bieden.
• Mindfulness: Meditatie helpt je verbonden te blijven met je eigen gevoelens.

Vooruit

Het loslaten van de wederzijdse afhankelijkheid gebeurt niet onmiddellijk; het is net als het afstemmen van een radioknop, waarvoor geduld en zelfcompassie nodig zijn. Het doel is niet om egocentrisch te worden, maar om empathie in evenwicht te brengen met zelfzorg. De volgende keer dat u dat telefoontje krijgt van een vriend in nood, kunt u ervoor kiezen een stap terug te doen en hem of haar zijn eigen uitdagingen te laten oplossen. Of je zou kunnen helpen, maar om de juiste redenen: omdat je dat echt wilt, niet omdat je nodig moet zijn.

Als jij degene bent die belt, pauzeer dan eerst. Misschien ontdek je gezondere paden die leiden tot evenwichtigere relaties en een sterker zelfgevoel.