Beyond Neat Freaks: de vicieuze cirkel van OCS en alcohol begrijpen

Heb je ooit iemand zijn appartement minutieus zien schoonmaken (zoals Monica uit Friends) en dacht je meteen 'obsessief-compulsief'? In werkelijkheid is het feit dat je een 'nette freak' bent, nauwelijks een oppervlakkige indruk. Obsessief-compulsieve stoornis (OCD) is een ernstige, complexe en vaak slopende psychische aandoening. Wanneer alcohol in beeld komt, wordt het beheersen van OCS nog uitdagender.

Veel mensen met OCS grijpen naar alcohol in de hoop te ontspannen, maar ontdekken dat het het tegenovergestelde effect heeft. Laten we eens kijken naar de wetenschap achter OCS en alcohol, en hoe ze elkaar in een destructieve cyclus kunnen voeden.

Wat is een obsessief-compulsieve stoornis?

Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) wordt erkend in de DSM-5-TR, de standaardhandleiding voor het diagnosticeren van psychiatrische stoornissen. OCS werd voorheen geclassificeerd als een angststoornis en heeft nu een eigen categorie: 'Obsessief-compulsieve en aanverwante stoornissen'.

De aandoening omvat terugkerende obsessies, dwanghandelingen of beide. Voor een diagnose moeten deze een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks functioneren – ofwel buitensporig veel tijd in beslag nemen ofwel aanzienlijke problemen veroorzaken.

Obsessies zijn aanhoudende, opdringerige gedachten die angst veroorzaken. Veel voorkomende voorbeelden zijn:

• Angst voor besmetting
• Fixatie op worstcasescenario's
• Behoefte aan symmetrie of orde
• Aanhoudende gedachten over schade
• Herhaaldelijk aanraken of tellen

Dwanghandelingen zijn repetitief gedrag dat wordt uitgevoerd om het lijden als gevolg van obsessies te verminderen. Deze omvatten vaak:

• Overmatig organiseren en regelen
• Regelmatig handen wassen en schoonmaken
• Controleren en opnieuw controleren
• Stijve routines
• Verzamelen of hamsteren van spullen

Deze symptomen kunnen de kwaliteit van leven ernstig beperken en veel verder gaan dan de simpele voorkeur voor netheid. Helaas ontwikkelen sommige mensen schadelijke coping-mechanismen – waaronder alcoholgebruik – om hun symptomen onder controle te houden.

De OCD en alcoholcyclus

OCS veroorzaakt verontrustende gedachten en gedragingen die vaak tot angst leiden. Veel mensen wenden zich tot alcohol voor tijdelijke verlichting, maar dit kan averechts werken. Uit onderzoek blijkt dat OCD vaak samen met andere aandoeningen voorkomt:

• Ongeveer 38% van de mensen met OCS ervaart ook alcoholmisbruik of een alcoholgebruiksstoornis
• Ruim 55% heeft stoornissen in de impulsbeheersing
• Ruim 75% heeft angststoornissen

Hoewel de depressieve effecten van alcohol opdringerige gedachten tijdelijk kunnen verdoven, is deze verlichting van korte duur en wordt deze vaak gevolgd door verergering van de symptomen.

OCD-schuldgevoel en drinken

Mensen met OCD ervaren vaak intense, onevenredige schuldgevoelens. Bij ‘real-event OCD’ gaat het om overmatig piekeren over daden uit het verleden, waarbij kleine incidenten overweldigende gevoelens van wangedrag oproepen.

Alcohol kan schaamte en gevoelens van controleverlies versterken – beide belangrijke triggers voor obsessieve gedachten. Dit kan leiden tot dwangmatig drinken, waardoor een cyclus van zelfmedicatie en alcoholmisbruik ontstaat.

Waarom OCS het risico op alcoholmisbruik vergroot

OCS houdt om verschillende redenen verband met hogere percentages alcoholgebruiksstoornissen:

• Drinken als dwang: de tijdelijke verlichting van alcohol kan van drinken zelf een dwangmatig gedrag maken
• Serotoninedisfunctie: OCS houdt een verminderde serotoninefunctie in. Alcohol verhoogt aanvankelijk de serotoninespiegel, maar veroorzaakt onstabiele niveaus die de stemming en de OCD-symptomen na verloop van tijd verergeren
• Gedeelde risicofactoren: genetische, omgevings- en neurochemische factoren vergroten de kwetsbaarheid voor beide aandoeningen

Hoe alcohol OCS beïnvloedt

Alcohol heeft invloed op het centrale zenuwstelsel en beïnvloedt de stemming, het beoordelingsvermogen en de impulsbeheersing – allemaal cruciale factoren bij het omgaan met OCS.

Tijdens het drinken: Alcohol kan opdringerige gedachten tijdelijk onderbreken en de stemming verbeteren, maar deze voordelen worden gecompenseerd door de negatieve gevolgen.

Na het drinken: Alcohol verhoogt de angst, verlaagt de stemming, verstoort de slaap en intensiveert OCD-symptomen. Zowel OCD als alcohol beïnvloeden vergelijkbare hersenstructuren, waaronder de prefrontale cortex, die de gedragscontrole regelt.

Risico's van drinken met OCD

Alcohol drinken tijdens het behandelen van OCD brengt verschillende risico's met zich mee:

• Verergerde OCD-symptomen, waaronder verhoogde angst en opdringerige gedachten
• Gevaarlijke interacties met OCS-medicijnen
• Hoger risico op het ontwikkelen van een alcoholgebruiksstoornis
• Grotere moeite met stoppen met drinken als gevolg van zelfmedicatiepatronen
• Verminderde tolerantie voor angst
• Verminderde voortgang bij de behandeling van OCS

Omgaan met alcohol en OCD

Het doorbreken van de cyclus van OCD en alcohol vereist toewijding, maar deze strategieën kunnen helpen:

• Identificeer triggers: Herken wat de drang tot drinken veroorzaakt
• Ontwikkel gezonde coping-strategieën: vervang drinken door meditatie, een dagboek bijhouden of sporten
• Houd drinkgewoonten bij: houd het verbruik en de daarmee samenhangende gevoelens in de gaten (de Quietmate-app biedt een aanpasbare dranktracker)
• Stel duidelijke doelen: Plan specifieke strategieën om het drinken te verminderen
• Zoek professionele hulp: Overweeg therapieopties zoals cognitieve gedragstherapie of medicatie

Vooruit

OCS is al uitdagend genoeg zonder dat alcohol de zaken ingewikkelder maakt. Hoewel drinken misschien een tijdelijke verlichting lijkt, veroorzaakt het vaak een vicieuze cirkel: het gebruik van alcohol om de OCD-symptomen te verlichten, die vervolgens verergeren, wat leidt tot meer drinken. Dit patroon doorbreken is moeilijk, maar zoals dichter Robert Frost opmerkte: 'De beste uitweg is altijd door.' Met de juiste ondersteuning en strategieën is het mogelijk om een ​​gezondere relatie met zowel OCD als alcohol te ontwikkelen.